Stichting ZonNext

Soms worden zonnepanelen al van het dak gehaald voordat ze het einde van hun levensduur hebben bereikt. Stichting ZonNext zamelt deze panelen in en geeft ze ergens anders een tweede leven. Door de gebruiksduur van zonnepanelen te verlengen tot de gehele levensduur wordt een hoop CO2-uitstoot voorkomen, wordt er zuiniger met grondstoffen omgegaan en kan sociale impact gemaakt worden.

Stichting ZonNext begon eind 2021 als een ‘weeshuis’ voor zonnepanelen waar vraag en aanbod voor gebruikte zonnepanelen samenkwamen. De stichting heeft nog steeds het doel om te voorkomen dat werkende zonnepanelen op een afvalberg terechtkomen, maar doet dat ondertussen op een andere manier.

ZonNext is namelijk gaan focussen op het hergebruiken van zonnepanelen op maatschappelijke bestemmingen. “Daarmee maken we tastbaarder wat voor waarde die panelen nog hebben. Het is niet ons doel om zoveel mogelijk zonnepanelen te verzamelen en zoveel mogelijk projecten te doen, dat is niet onze functie. Onze functie is om te zorgen dat hergebruik van zonnepanelen verder op gang komt en dat de markt het zoveel mogelijk zelf gaat oppakken, en dat faciliteren wij”, aldus directeur Niels van Olffen.

De voordelen van het hergebruiken van zonnepanelen zijn gekwantificeerd in een onderzoek, gericht op de gemeente Amsterdam. “Als de gemeente Amsterdam erin slaagt om met beleidsmaatregelen de gemiddelde gebruiksduur van zonnepanelen op daken te verlengen van 12 naar 25 jaar zou dit resulteren in een besparing van 125 tot 272 kiloton aan CO2-equivalente emissies tussen 2024 en 2040.” Dat komt volgens de onderzoekers neer op een besparing van 79 tot 176 miljoen euro aan onder andere CO2-prijsbepalingen.

De besparing op milieu-impact en toegevoegde sociale waarde geven vaak de doorslag in de keuze voor tweedehands zonnepanelen. Daarbij zijn de panelen ook goedkoper dan nieuwe zonnepanelen. Dat de prijs van zonnepanelen tegenwoordig erg laag ligt, merkt ZonNext ook. “Daar worden we uiteindelijk toch mee vergeleken. Een gebruikt paneel kost nog steeds minder dan een nieuwe, maar het verschil is gewoon een stuk minder geworden dan het een jaar of anderhalf jaar geleden was”, vertelt van Olffen.

“Onze prijs is gebaseerd op kosten. En die kosten zijn niet heel veel anders geworden in de afgelopen jaren. Die gaan wel iets naar beneden omdat we meer machinaal kunnen doen, maar zo snel als de prijs van een nieuw paneel naar beneden is gegaan, zo snel kunnen wij niet naar beneden.”

De panelen van ZonNext komen, in deze marktsituatie, dan ook vooral terecht bij doelgroepen die ook de sociale waarde en besparing op milieu-impact belangrijke onderdelen vinden, zoals woningbouwcorporaties en gemeenten. Zo zijn er ook meerdere projecten geweest waar gebruikte panelen door gemeenten worden gebruikt om energiearmoede tegen te gaan, zegt van Olffen. “Dan zie je dat de gemeente eerder genegen is om hergebruikte panelen toe te passen, omdat ze daarmee ook sociale en circulaire waarde toevoegen naast de impact op de energietransitie en energiearmoede.”

Opwek die past bij verbruik
Nieuwe zonnepanelen hebben over het algemeen een hogere efficiëntie dan, wat oudere, gebruikte zonnepanelen. “Nieuwe panelen zitten vaak op zo’n 450 wattpiek, maar dat zijn ook vaak grotere panelen. Wij zitten vaak rond de 320 of 350 wattpiek voor dit soort projecten. Dat zijn ook vaak wat kleinere panelen, dus in verhouding zit je misschien zo’n 20 procent onder de opbrengst van nieuw.”

Volgens van Olffen hoeft dat geen probleem te zijn, want niet iedere bestemming heeft het maximaal mogelijke vermogen nodig dat zonnepanelen kunnen opwekken. In zulke situaties kunnen tweedehands panelen dus volstaan.

Op die manier kan het afschaffen van de salderingsregeling ook positief uitpakken voor het hergebruiken van zonnepanelen, volgens van Olffen, “Want dan ga je nadenken wat je eigenlijk precies nodig hebt in plaats van het maximale op je dak te leggen. En dan kan hergebruik soms prima voldoen.”

De keuze tussen nieuwe en gebruikte zonnepanelen is volgens van Olffen dus niet zo zwart wit. In sommige gevallen raadt hij tweedehands panelen dan ook niet aan, bijvoorbeeld wanneer de gebruiker wel alle stroom gebruikt en de levensduur van de panelen zal gaan uitzitten. In zo’n situatie kan optimaal zonne-energie opgewekt en gebruikt worden.

Een andere, vrij specifieke, doelgroep voor de gebruikte zonnepanelen is voor daken waar slechts tijdelijk panelen kunnen liggen. Dat zijn daken die op de lijst staan om gerenoveerd te worden of om gesloopt te worden. Dat zijn logische bestemmingen om de levensduur van een zonnepaneel vol te maken.”

Verbeterd proces
De afgelopen jaren heeft ZonNext gewerkt aan het verbeteren van het werkproces. Het kwam eerst regelmatig voor dat er wel panelen beschikbaar waren, maar er nog geen bestemming was. Of wel een bestemming, maar nog geen panelen. Dan moest er ook nog een businesscase worden uitgewerkt, wat maanden kan duren, en daarna konden de panelen pas getest worden.

Dat proces is verbeterd nu er bij een regionaal hergebruikcentrum in Amsterdam een voorsortering wordt gedaan. Panelen die niet meer gebruikt kunnen worden, gaan dan alsnog naar de recycling en panelen van bepaalde afmetingen en vermogensklassen worden altijd getest (in het landelijk refurbishment centrum in Apeldoorn), omdat die altijd wel een bestemming vinden.

Zo ligt er een voorraad zonnepanelen klaar en kan iemand met een afgeronde businesscase de panelen direct ophalen. Daardoor zijn de leveringsvoorwaarden hetzelfde als voor nieuwe panelen, zegt van Olffen, en kunnen ze op dezelfde manier mee in het proces van installateurs. ZonNext werkt aan het opstarten van nog meer van zulke voorsoorteer-locaties (regionale hergebruikcentra), om het proces nog efficiënter te maken.

Het installatieproces van de panelen is ook verbeterd door het partnernetwerk dat ZonNext heeft opgestart. Dit netwerk bestaat uit meer dan 30 bedrijven die, wanneer zij zonnepanelen demonteren, deze doneren aan ZonNext.

Op deze manier heeft ZonNext een ingang in de stroom van zonnepanelen, veel gebruikte zonnepanelen komen dan ook via installateurs en groothandels bij ZonNext terecht. Daarnaast maakt dit voor de bedrijven duidelijk dat panelen een tweede leven kunnen krijgen. Dat is belangrijk, want als een zonnepaneel niet op de juiste manier wordt gedemonteerd is het niet meer bruikbaar om opnieuw geïnstalleerd te worden.

Het gaat er voornamelijk om dat het paneel niet behandeld wordt als afval, zegt van Olffen, en het bijvoorbeeld geen barsten of doorgeknipte kabels heeft. “Dat zijn dus hele simpele dingen die we kunnen voorkomen door het partnerschapsnetwerk dat we hebben opgezet, omdat we daarmee actief communiceren over hoe je moet demonteren. Het is vaak niet veel extra moeite, maar je moet er vaak even bij stilstaan dat je gaat hergebruiken.”

Montageframes en omvormers
Binnenkort kunnen niet alleen zonnepanelen, maar ook montageframes en omvormers een tweede leven krijgen via ZonNext. Samen met de gehele keten is bekeken hoe ook montageframes hergebruikt kunnen worden, onder welke voorwaarden montageframes opnieuw gebruikt kunnen worden, door wie dat gedaan mag worden en welke garanties erbij worden gegeven.

Van Olffen verwacht dat de gebruikte montageframes vanaf de tweede helft van volgend jaar onderdeel zullen worden van projecten van ZonNext. ZonNext is een soortgelijk initiatief gestart voor het hergebruiken van omvormers, daarvoor is de stichting ook nog op zoek naar andere partijen uit de keten die willen aansluiten bij het ontwikkelen van een verdienmodel voor het hergebruiken van omvormers.

Van Olffen verwacht dat het aantal geïnstalleerde hergebruikte zonnepanelen zeker zal gaan toenemen, maar hoe dat er precies uit gaat zien is lastig te voorspellen. “Het hangt van veel factoren af hoe dit volume zich gaat ontwikkelen, maar het zal in ieder geval niet stabiel in een keer toenemen. Het gaat in pieken en dalen.” Het ligt er bijvoorbeeld aan of panelen van het dak gaan als ze zijn terugverdiend, of pas als de levensduur voorbij is, daarbij zal het afschaffen van de salderingsregeling ook een rol spelen.